ญาณ = เห็นแล้วก็สรุปเป็นองค์ความรู้
ถ้าเห็นแล้วยังไม่สรุปก็เฉยๆ เป็นอนุปัสสนา
มรรค = เห็นแบบไม่เหลือที่ให้สงสัย
ธรรมจักขุ = ตาดี ทิฏฐิสมบูรณ์ สัมมาทิฏฐิสมบูรณ์ทั้ง 2 ฝ่าย
วิปัสสนา = เห็นบ่อยๆ เนืองๆ โดยความเป็นของไม่เที่ยง เป็นอุบายที่จะฝึกให้เกิดญาณ
สัมมาทิฏฐิ (โลกิยะ) ยังมีดำ/ขาว ดี/ไม่ดี
ฝ่ายบุญ คือ ให้รู้ดี ชั่ว จะได้ไม่ไปเกลือกกลั้วกับชั่ว เรื่องกรรม กฏแห่งกรรม ความถูก ความผิด เหมาะไม่เหมาะ เป็นความรู้เข้าใจที่ถูกต้องในเรื่องโลกๆ เกลือกกลั้วกับน้ำคลำจะไปสะอาดได้อย่างไร
ตัวดำไม่มีประโยชน์อะไร ก็ทำตัวให้ขาว อยู่ในโลกก็อยู่ให้มันสบาย ไม่ให้มีอะไรขัดข้อง จึงต้องมาชำระกัน
โลกุตระ (เหนือดีชั่ว)
แต่ก็ยังต้องอาศัยฐานขาวขึ้นไป มีลำดับของมัน ไม่สามารถกระโดดจากดำขึ้นไปได้
การให้มีผล การบูชามีผล
มีผล = มีวิบาก
บูชา หมายถึง บูชาผู้อยู่เหนือเรา เราอยู่ใต้เท้าท่าน ท่านมีคุณธรรมเหนือเราผู้ที่เป็นแบบอย่าง idol เรา
บวงสรวงมีผล หมายถึง มงคลกิริยาต่างๆ การทำอะไรที่ดีงามสวยงาม รู้จักไหว้ ต้อนรับ การเคารพ นอบน้อม - ผลคือ สำรวมระวัง อ่อนน้อม
เอาจริงๆ การกระทำที่ไม่มีผลไม่มี ทุกการกระทำมีผล
คิด ทำ พูด เล็กๆ น้อยๆ มีผลหมด ต่อบุคลิกภาพ และตัวเอง
ต่อนิสัย ต่อความยากง่ายในการปฏิบัติธรรมในอนาคต
คิดไม่ดี เล็กๆ น้อยๆ ก็ไม่ควรคิด
คิดดี เล็กๆ น้อยๆ ก็ควรคิด
จะสะดวกหรือไม่สะดวกก็อยู่ที่ความคิด
คิดไม่ดีก็ไม่สะดวก พูดไม่ดีก็ไม่สะดวก
ยิ่งปฏิบัติดีปฏิบัติชอบยิ่งคิดไม่ดียิ่งขัดขวาง ขัดแข้งขัดขาตัวเอง กวนใจ
จะมาโทษใครเป็นพญามารก็ไม่ได้ ก็คิดไม่ดีเองนั่นล่ะ
หรือถ้ามันจะส่งเสริม มันก็เราเองนั่นล่ะ
ถ้ามันเกิดขึ้นก็ต้องยอมรับผล ก็ทำไว้เอง
โทษคนอื่นก็ได้โทษมาด้วย
จับผิดคนอื่น ก็จับได้ผิดมาด้วย
ทำกุศล คือ ความฉลาดให้ถึงพร้อม หมายถึง ทำสัมมาทิฏฐิให้ถึงพร้อม
(โลกนี้มี/โลกอื่นมี)
โลกนี้มี คือ ความเป็นมนุษย์มีสำหรับสัตว์อื่นๆ ความเป็นมนุษย์ไม่ได้แก่เราคนเดียว มีแก่ภพภูมิอื่นๆ ด้วย เพียงแต่ตอนนี้กรรมนำเรามาเป็นมนุษย์ชั่วคราว ความเป็นมนุษย์จึงเป็นของสาธารณะ เราก็เป็นมนุษย์ชั่วคราว
โลกอื่นมี คือ ความเป็นหมาก็มีสำหรับเรา มีโอกาสไปได้เหมือนกันถ้าจัดกรรมเอาไว้ ภพภูมิสัตว์อื่นๆ นอกจากมนุษย์มีอยู่ และมีโอกาสเป็นได้สำหรับเรา
คือ ความเห็นตรงถูกต้องว่า สามารถสลับกันไปมา ใครจะมาจะไปตามกรรม ไม่มีใครเป็นเจ้าของความเป็นมนุษย์ตลอดไป และเราก็สามารถกลับไปเป็นสัตว์อื่นได้
(มารดามี/บิดามี)
มารดา/บิดามีคุณต่อบุตรมาก
พ่อแม่เราทำได้กับเรา มีคุณธรรมต่อลูกมาก
ถ้าทำผิดต่อท่านคือ ผิดมาก ทำถูกต่อท่านมาก คือถูกมาก
พ่อแม่เป็นนาบุญของลูก
พระอรหันต์เป็นนาบุญของโลก (ทำดีกับทุกคนได้เสมอกัน)
ถ้าทำผิดไว้มาก ปฏิบัติจะยาก
บุญช่วยให้เกิดความสุข สุขคือสะดวก
สะดวกที่ดีที่สุดคือ สะดวกในการเดินตามอริยมรรค
(โอปปาติกะมี)
ตายแล้วเกิดใหม่ทันที ไม่มีใครตายแล้วหายสูญไป
