ฌาน

ฌานนี่พูดถึงสภาวะในจิต
พูดถึงองค์สภาวะในจิตคือ วิตก วิจารณ์ ปีติ สุข เอกัคตา
มีองค์ 5 ประเภท ก็จะมีแค่ 4 ฌาน (หรือ 5 ถ้าแบ่งละเอียดแบบอภิธรรม)
ตัวเข้าถึงคือจิต

ส่วนสมาบัติ
พูดถึงจิตที่ไปเข้าถึง
พูดถึงอะไรที่จิตไปเข้าถึง

ฌานสมาบัติ
นี่ไม่ได้พูดถึงฌาน
แต่พูดถึงความสามารถของจิตที่เข้าถึงจุดนั้นๆ โดยอาศัยฌาน

เช่นเดียวกับคำว่า "ทัสสนสมาบัติ"
ไม่ได้พูดถึง "ทัสสนะ"
แต่พูดถึงสิ่งที่จิตเข้าถึงอันนั้นๆ ได้ด้วยอาศํยทัสสนะคือ ปัญญานั่นเอง

เหมือนปัญญามีหน้าที่ไปเห็น
จิตมีหน้าที่เข้าถึงความร่มเย็นตามระดับขั้นที่มรรคเดินถึง