แม่ทำไปเรื่อยๆ

ถาม
ระลึกถึงความเกิด ไม่ค่อยจะรู้สึกว่าอะไรเกิด
ดูเลือนๆ ไม่ชัดใจ และจะไปแกล้งทำนึกถึงความดับ
จะเป็นประโยชน์อะไรจ๊ะ

ตอบ
นึกถึงความเกิดที่เลือนๆ ก็เป็นประโยชน์จ้ะ
เพราะเป็นเรื่องให้รู้ได้ว่า เป็นความเกิดขึ้นของความรู้สึกจริงๆ
เมื่อเปลี่ยนเรื่องใหม่ก็รู้ได้ว่า
ความรู้สึกเก่าดับไปแล้ว

ถาม
ที่ว่ารู้เรื่องเก่าดับไป เรื่องใหม่เกิดขึ้น
เมื่อทำความเห็นตามที่ว่ามานี้ 
สังเกตดูอัชฌาศัยใจคอก็เรื่อยๆ 
ไม่เห็นเป็นอะไรเข้าได้

ตอบ/ถาม
แม่ทำความเห็นเรื่องเกิดดับนั้น
นึกถึงความเกิดอย่างไร
อัชฌาศัยใจคอจึงเรื่อยๆ
เล่าให้ฉันฟังที

ตอบ
เมื่อฉันคิดไปในเรื่องอะไร
ฉันก็นึกว่าเป็นความเกิดขึ้น
เมื่อเปลี่ยนเรื่องใหม่
ฉันก็นึกว่า เรื่องเก่าดับไป
เรื่องที่รู้อยู่จำเพาะหน้าเดี๋ยวนี้เป็นเรื่องเกิดใหม่
เรื่องใหม่นี้แล้วก็จะดับไปเหมือนเรื่องก่อนอย่างเดียวกัน

ถาม
ที่ไปนึกถึงเรื่องก่อนดับไปนั้น
ดับไปแต่ส่วนเรื่องที่ปรากฏกับความรู้ 
หรือส่วนความรู้ในเรื่องนั้นก็ดับไปพร้อมกันกับเรื่องนั้นด้วย

ตอบ
ฉันรู้สึกกับเรื่องที่ปรากฏกับความรู้สึกดับไปจ้ะ
แต่ความรู้สึกมารู้เรื่องใหม่
จึงรู้ได้ว่า เรื่องเก่าดับไป เรื่องที่รู้อยู่เดี๋ยวนี้เป็นเรื่องใหม่เกิดขึ้น

อธิบาย
อ้อ กำหนดความเกิดดับอย่างนี้
ไม่ใช่วิธีทำทางปัญญา
เป็นวิธีทำทางสมาธิ
เพราะเห็นแต่เรื่องที่คู่กับความรู้สึกดับไปอย่างเดียว
ไม่เห็นความรู้สึกในเรื่องนั้นดับไปพร้อมกันด้วย

ถาม
กำหนดความเกิดดับทางปัญญานั้นทำอย่างไรจ๊ะ

ตอบ
การกำหนดทางปัญญานั้น
เมื่อรู้สึกเรื่องอะไรขึ้น ก็นึกว่าความรู้สึกนี้คงดับไป

เมื่อความรู้สึกในเรื่องนั้นดับไปแล้ว 
เกิดความรู้สึกเกิดขึ้นในเรื่องใหม่
แล้วนึกถึงความรู้สึกเรื่องเก่าที่ดับไปแล้ว
มาเทียบดูกับความรู้สึกเรื่องใหม่ให้รู้ชัดว่า
ความรู้สึกเรื่องเก่าดับไปแล้วจริงๆ
ส่วนความรู้สึกเรื่องใหม่ก็รู้สึกขึ้นใหม่จริงๆ 
ไม่ได้เกี่ยวกันกับความรู้สึกเรื่องเก่าเลย
แล้วคงดับไปเหมือนกัน

เมื่อเทียบดูรู้ชัดใจขึ้นขณะใด ขณะนั้นใจคงไม่เรื่อยๆ อยู่อย่างเดิม
คงรู้สึกแปลกใจไม่มากก็น้อยเป็นแน่
แล้วจำสัญญานั้นไว้ 

ต่อไปเมืื่อรู้สึกขึ้นในเรื่องอะไร
ก็นึกถึงสัญญาที่เห็นชัดนั้น
เอามาเทียบเป็นพยานร่ำไปว่า
ความรู้สึกในเรื่องอะไรทั้งสิ้นคงดับไปทั้งนั้น

เมื่อทำความรู้สึกเช่นนี้เนืองๆ อยู่
ใจก็ไม่ไปเกี่ยวกับเรื่องต่างๆ
ความรู้สึกก็ช้าเข้าทุกที
เมื่อความรู้สึกช้าเข้า
ก็ยิ่งเห็นความเกิดชัดขึ้น
ไม่เลือนๆ เหมือนอย่างเดิม

ที่รู้ความเกิดดับเช่นนี้แหละ เรียกว่าได้ทำสัญญา
เป็นหนทางจะให้ปัญญาเกิดขึ้นต่อไป

หัดธรรมบทที่ 26