ขันธ์

ความหมายที่หนึ่ง = กอง

ของสิ่งเดียวกันมารวมๆ กันมากๆ
เช่น กองหนังสือ, กองดอกไม้, กองทหาร

รูปขันธ์ รูปที่มากองๆ รวมกัน
เวทนาขันธ์ เวทนาที่มากองๆ รวมกัน
สัญญาขันธ์ สัญญาที่มากองๆ รวมกัน
สังขารขันธ์ สังขารที่มากองๆ รวมกัน
วิญญาณขันธ์ วิญญาณที่มากองๆ รวมกัน


ความหมายที่สอง = ส่วน

แยกเป็นส่วนๆ ที่ไม่เหมือนกับสิ่งอื่น

รูปขันธ์ก็ไม่เหมือนกับ เวทนา, สัญญา, สังขาร, วิญญาณ
เวทนาขันธ์ ก็ไม่เหมือนกับ สี่ตัวที่เหลือ
สัญญา ก็ต่างไปจาก สี่ตัวที่เหลือ เป็นต้น

รูป ความหมายคือสิ่งที่แตกได้
ส่วนนี้เป็นรูปนะ ไม่เหมือนคนอื่นเขา

เวทนา ก็เป็นความรู้สึก
รู้สึกทนได้ รู้สึกทนไม่ได้ เฉยๆ สบาย ไม่สบาย จะสบายก็ไม่ใช่ ไม่สบายก็ไม่ใช่
รวมๆ เป็นความรู้สึก
เหมือนว่าจิตกินอารมณ์นั้นเข้ามา กินรสชาตินั้นเข้ามาในใจ
นี่เป็นส่วนของเวทนานะ ไม่เหมือนคนอื่นเขา

สัญญา กำหนด เครือ่งหมาย นั่นเป็นนี่ นี่เป็นนั่น
ผลของการกำหนดแล้ว คือ แน่ใจว่า เป็นอย่างนี้แน่นอน
ถ้าไม่รู้ก็จะยึดถือเลย เรียกหลงสัญญา
ต่างจากรูป ต่างจากเวทนา ไม่เหมือนคนอื่นเขา

สังขาร ปรุงเป็นนั่นนี่ด้วยเจตนาเป็นตัวนำ
ต้องการอย่างนี้ๆ
เอาหลายๆ ส่วนมารวมให้เป็นอย่างใดอย่างหนึ่ง
ก็ต่างจากเวทนา สัญญา

วิญญาณ ก็เป็นเหมือนประธานในการรับรู้
รู้ยืนพื้น รู้ว่านั่น รู้ว่านี่
ให้เวทนา ให้สัญญา ให้เจตนา มาปรุงมาแต่งทำงานได้
ถ้าวิญญาณไม่ขึ้นมาทำงาน ตัวอื่นๆ ก็ขึ้นมาทำงานไม่ได้

ผู้รู้จักขันธ์เป็นอย่างดีก็จะไม่เห็นเป็นสัตว์ ตัวตน
มีแต่ขันธ์ทำงานเป็นอย่างนี้ๆ